Πέρασαν κιόλας 35 χρόνια από την αποφράδα, για την Καβάλα, 15η Αυγούστου του 1985 -ημέρα στην οποία ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε ένα πολύ μεγάλο μέρος του περιαστικού δάσους της πόλης.
Βέβαια δεν ήταν η μοναδική πυρκαγιά που απασχόλησε την τοπική κοινωνία εκείνες τις ημέρες, καθώς και η Θάσος (αλλά και ο νυν δήμος Παγγαίου) υπέστησαν τις ολέθριες συνέπειες της πύρινης λαίλαπας. Χιλιάδες στρέμματα δάσους και 6 νεκροί ήταν ο τραγικός απολογισμός μιας περιόδου που χαράχτηκε έντονα στη συνείδηση των κατοίκων της.
Ας δούμε, όμως, πώς κάλυψαν οι εφημερίδες της εποχής την φονική αυτή πυρκαγιά -μέσα από το αρχείο εφημερίδων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καβάλας. Το αφιέρωμά μας θα είναι εκτενές και θα παρατεθεί σε περισσότερα του ενός άρθρα -καθένα από τα οποία θα ασχολείται με δημοσιεύματα που εκδόθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, από τη 15η Αυγούστου ως και τα μέσα Σεπτεμβρίου (οπότε και απομακρύνθηκε ο τότε νομάρχης Κώστας Μαμέλης -κατά πολλούς, ένας από τους υπεύθυνους για το ότι η φωτιά επεκτάθηκε τόσο πολύ και τόσο γρήγορα).
Πέμπτη 15 Αυγούστου 1985
Την ημέρα εκείνη ξέσπασε, όπως αναφέραμε, η μεγάλη πυρκαγιά της Καβάλας. Οι εφημερίδες είχαν ήδη εκδοθεί λίγες ώρες νωρίτερα, ενώ εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε το Internet και οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί (μόνο η ΕΡΤ και η ΕΡΑ).
Έτσι, η μόνη αναφορά σε δασικές πυρκαγιές προέρχεται από την εφημερίδα “ΕΒΔΟΜΗ“, η οποία κάνει λόγο για 3 φωτιές που ξέσπασαν την προηγούμενη ημέρα αλλά αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως, παρά τους ισχυρούς ανέμους που έπνεαν και το δύσβατο του εδάφους. Οι φωτιές ξέσπασαν στον Άγιο Ανδρέα (κοντά στη Νέα Ηρακλείτσα), στη Λιμνιά και στο Ελαφοχώρι, ενώ έκαψαν ελαιόδεντρα, πεύκα και θάμνοι.
Σάββατο 17 Αυγούστου 1985 – Φωτιά στην Καβάλα
Λόγω της αργίας του Δεκαπενταύγουστου δεν εκδόθηκαν εφημερίδες την Παρασκευή 16 Αυγούστου, ωστόσο οι δημοσιογράφοι ήταν σαφώς σε επαγρύπνηση εν όψει του φύλλου του Σαββάτου. Οι περιγραφές που διαβάζουμε στην ΠΡΩΙΝΗ, στην ΕΒΔΟΜΗ, στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ και στην ΚΑΒΑΛΑ είναι πραγματικά ανατριχιαστικές:
α) Η ΠΡΩΙΝΗ μιλάει για “Σχέδιο εμπρηστών” (επικαλούμενη δηλώσεις του τότε αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Άμυνας Α. Δροσογιάννη) τους οποίους και χαρακτηρίζει ως “ΚΤΗΝΗ”,
β) ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ μιλάει για “Ώρες τρόμου, αγωνίας και πανικού” και χιλιάδες Καβαλιώτες που εγκατέλειψαν την πόλη -ενώ δεν λείπουν, φυσικά, και οι επικρίσεις εναντίον της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ (ας μην ξεχνάμε την γνωστή από παλιά δεξιόστροφη τάση του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ)
γ) η ΚΑΒΑΛΑ μιλάει για “Πανικό και πράξεις ασυνήθιστες”,
δ) η ΕΒΔΟΜΗ μιλάει για “Τρόμο στην πόλη” και για “Μια νύχτα κόλαση”
Ενδεικτικό του χάους που επικρατούσε εκείνες τις ώρες στην ευρύτερη περιοχή -και το οποίο γίνεται φανερό και από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής- είναι το γεγονός ότι στα εξώφυλλά τους, ενώ η ΠΡΩΙΝΗ, ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ και η ΚΑΒΑΛΑ γράφουν για 6 νεκρούς (5 στη Θάσο και 1 στην Καβάλα), η ΕΒΔΟΜΗ στέκεται μόνο στους 5 νεκρούς στη Θάσο -η αναφορά στον ένα νεκρό από την Καβάλα εντοπίζεται σε επόμενες σελίδες.
Κατά τα άλλα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιγραφές για το πώς ξεκίνησε η φωτιά και το πώς εξαπλώθηκε το πύρινο μέτωπο. Σύμφωνα με αυτές τις περιγραφές:
Οι πυρκαγιές που περικύκλωσαν την Καβάλα ξεκίνησαν περί τις 2:30 το μεσημέρι της Πέμπτης από το Χαλκερό (αναζωπύρωση μιας φωτιάς με 6 διαφορετικές εστίες που είχε ξεκινήσει, σύμφωνα με τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, ήδη από την προηγούμενη Δευτέρα 12 Αυγούστου) και από το Παληό. Ένα μέτωπο της φωτιάς, στα ανατολικά του Χαλκερού, έκαψε 7 σπίτια χωρικών στην Άνω Λεύκη, ενώ ένα άλλο μέτωπο επεκτάθηκε προς τα υψώματα πάνω από το δημοτικό κοιμητήριο, με κατεύθυνση τον Άγιο Τρύφωνα και το Περιγιάλι. Το εκεί δάσος κάηκε ολοσχερώς, ενώ την τελευταία στιγμή εκκενώθηκε η (φορτωμένη με 5500 κιλά εκρηκτικών) αποθήκη πυρομαχικών στην Άσπρη Άμμο (και ενώ παλαιά βλήματα και νάρκες είχαν ήδη εκραγεί, όπως αναφέρει η ΠΡΩΙΝΗ).
Η φωτιά επεκτάθηκε, μάλιστα, και προς το -τότε- κάμπινγκ “ΕΙΡΗΝΗ” (σημερινό Vranas Resort), με τους πανικόβλητους κατασκηνωτές να κατευθύνονται προς τη θάλασσα.
Η ταχύτητα της φωτιάς ήταν τέτοια που, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα έφτασε ως το Σταυρό, τη Δεξαμενή και τον Άγιο Σίλα, πλησιάζοντας επικίνδυνα το Σανατόριο (το οποίο εκκενώθηκε από τους ασθενείς του, που μεταφέρθηκαν στο -τότε- κάτω νοσοκομείο), το Γηροκομείο και το ξενοδοχείο “Εγνατία”. Οι πύρινες γλώσσες, μάλιστα, έφταναν ακόμα και σε ύψος 30-40 μέτρων, μετατρέποντας τον ουρανό σε κόκκινο!
Λίγο μετά τις 10 το βράδυ (περί τις 10:25, σύμφωνα με τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ) ο υποσταθμός της ΔΕΗ στο Περιγιάλι σταμάτησε να δίνει ρεύμα, με αποτέλεσμα ολόκληρη η Καβάλα να βυθιστεί στο σκοτάδι. Αν και τα φώτα της πόλης επανήλθαν περί τη 1:25 τα ξημερώματα, ο πανικός δεν μετριάστηκε καθόλου -καθώς οι φλόγες είχαν ήδη αρχίσει να κατευθύνονται προς την ίδια την Καβάλα. Λίγη ώρα νωρίτερα, γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα, η Καβάλα κηρύχτηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ την ίδια στιγμή τέθηκε σε εφαρμογή και το σχέδιο “Ξενοκράτης“.
Οι δημότες που έμεναν κοντά στα πύρινα μέτωπα εγκατέλειπαν μαζικά τις εστίες τους βάση οδηγιών που λάμβαναν από τα ραδιόφωνα (η ΕΒΔΟΜΗ μιλάει για κάλεσμα προς τον λαό για να κατευθυνθεί προς τον Άγιο Τρύφωνα και τον Άη-Θανάση), ενώ άλλοι έκοβαν δέντρα και κατέβρεχαν με νερό τους τοίχους, τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών τους. Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι το γεγονός ότι -σύμφωνα με την ΕΒΔΟΜΗ- τα ρεπορτάζ των αθηναϊκών εφημερίδων και της κρατικής τηλεόρασης έκαναν λόγο για ολική εκκένωση της πόλης, κάτι βέβαια που δεν ίσχυε!
Οι σειρήνες χτυπούσαν ασταμάτητα, σημαίνοντας γενικό συναγερμό, ενώ η αγορά της Καβάλας ναι μεν είχε ανοίξει κανονικά το απόγευμα της Παρασκευής, ωστόσο ουδείς είχε το κουράγιο να ψωνίσει το παραμικρό -το κέντρο της πόλης, άλλωστε, είχε γεμίσει από οπλίτες που περίμεναν εντολές για να μεταβούν στα σημεία που επρόκειτο να βοηθήσουν για την κατάσβεση της φωτιάς.
Εκατοντάδες ήταν οι πυροσβέστες που έσπευσαν να συνεισφέρουν στις προσπάθειες για να τεθεί η φωτιά υπό έλεγχο -προερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη, τη Δράμα, την Ξάνθη και την Ελευθερούπολη-, ενώ όπως αναφέρει η ΕΒΔΟΜΗ (και ο συντάκτης της Βαγγέλης Μπέντης) επιστρατεύθηκαν 4 πυροσβεστικά αεροσκάφη και ένα ελικόπτερο. Ακόμα και απλοί πολίτες προσπάθησαν να βοηθήσουν, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην έλευση 150 κατοίκων από την Ελευθερούπολη -μαζί με τον δήμαρχο Β. Μαρμίδη, ο οποίος επιστράτευσε και 2 φορτηγά του δήμου για τη μετακίνηση των εθελοντών. Το συντονισμό των πυροσβεστικών δυνάμεων είχε αναλάβει ο κ. Μαμέλης, μαζί με τον στρατηγό κ. Καρλιάφτη, τον ταξίαρχο κ. Σιδηρόπουλο, τον αντιδήμαρχο Καβάλας Ανδρέα Γράσσο (ο δήμαρχος Λευτέρης Αθανασιάδης απουσίαζε στην Ιταλία), τον επιθεωρητή δασών κ. Στυλιάδη, τον Δασάρχη Καβάλας κ. Μάντο, τον σύμβουλο Αναγνώστη Κηπουρό και τους βουλευτές Γιάννη Τσακλίδη και Ηλία Παπαδόπουλο.
Αξιοσημείωτη ήταν, πάντως, η εσπευσμένη έλευση, το πρωί της Παρασκευής, του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου -ο οποίος απέδωσε τα εύσημα στις κρατικές υπηρεσίες για την κινητοποίησή τους και στους κατοίκους της Καβάλας για τη μάχη που έδωσε για την κατάσβεση της φωτιάς (ολόκληρη τη δήλωσή του μπορείτε να τη διαβάσετε στις επόμενες φωτογραφίες). Νωρίτερα είχε μεταβεί στην Καβάλα και ο κ. Δροσογιάννης.
Ωστόσο η ζημιά είχε ήδη γίνει. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει -ως “πρώτη καταγραφή”- η ΕΒΔΟΜΗ,
- στη Λεύκη κάηκαν 3 σπίτια και 2 παράγκες
- στην περιοχή του Σανατορίου κάηκε το κοντινό δάσος, δεν κινδύνεψε όμως το κτίριο
- σώθηκε το δάσος της Χωράφας, αλλά το δάσος του Καρά Ορμάν και του Αγίου Τρύφωνα αποτεφρώθηκαν
Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, από τη μεριά του, έκανε λόγο για 3 σπίτια στον Βύρωνα, 4 αγροικίες στον Άγιο Τρύφωνα και 2 σπίτια στην Αγία Παρασκευή.
Το πρωί της Παρασκευής 16 Αυγούστου βρήκε την Καβάλα γεμάτη καπνούς, με την ΠΡΩΙΝΗ να την χαρακτηρίζει ως “καραφλή έτσι όπως την πρωτοείδε και τρόμαξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος που στάθηκε ο πρωτοπόρος για τη δεντροφύτευση των λόφων που την περιβάλλουν”. Το χειρότερο, όμως, γεγονός ήταν ο θάνατος ενός 40χρονου ηλεκτροσυγκολλητή, του Νεκτάριου Πομπογιατζή, ο οποίος προσπαθούσε να σβήσει τη φωτιά και να σώσει το σπίτι ενός φίλου του αλλά έπαθε ασφυξία από τις αναθυμιάσεις και μεταφέρθηκε με καθολικά εγκαύματα στο νοσοκομείο περί τις 3 τα ξημερώματα -όπου και εξέπνευσε.
Σάββατο 17 Αυγούστου 1985 – Φωτιά στη Θάσο
Πυρκαγιά, όμως, δεν είχαμε μόνο στην Καβάλα αλλά και στη Θάσο -εξίσου καταστρεπτική, και περισσότερο φονική μιας και 5 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους!
Το εκτενέστερο ρεπορτάζ για τη φωτιά στη Θάσο δημοσιεύτηκε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ (σημαντικές αναφορές υπήρχαν, βέβαια, στην ΠΡΩΙΝΗ και στην ΕΒΔΟΜΗ). Σύμφωνα με το δημοσίευμα,
Η πυρκαγιά ξεκίνησε από τα Κοίνυρα και επεκτάθηκε άμεσα μέχρι τη Σκάλα Ποταμιάς, τη Σκάλα Παναγίας, τον Ποτό, το Πευκάρι, τα Λιμενάρια και τις Μαριές. Από το απόγευμα της Παρασκευής η φωτιά έλαβε εφιαλτικές διαστάσεις, λόγω του δυνατού αέρα, κάτι που ανάγκασε το Λιμεναρχείο Καβάλας αναγκάστηκε να στείλει δικά του και ιδιωτικά σκάφη στα Λιμενάρια για να παραλάβουν παραθεριστές και κατοίκους.
Αντίστοιχες εικόνες καταγράφτηκαν στις προβλήτες του Λιμένα και του Πρίνου, με εκατοντάδες τουρίστες και κατοίκους να παρατάνε τα αυτοκίνητά τους, να τρέχουν πανικόβλητοι προς τα λιμάνια και να προσπαθούν να μπουν σε οποιοδήποτε πλωτό μέσο βρουν μπροστά τους με προορισμό την Κεραμωτή. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, άλλοι ποδοπατήθηκαν, άλλοι χτύπησαν και πολλοί πήδηξαν τρομαγμένοι στη θάλασσα με την ελπίδα πως θα μπορούσαν ακόμα και κολυμπώντας να διασχίσουν τη θαλάσσια διαδρομή Θάσου-Καβάλας ή Θάσου-Κεραμωτής.
Με βάση τα όσα γράφτηκαν το Σάββατο 17 Αυγούστου, δεν ήταν εύκολο να δοθεί ακριβής απάντηση στο ερώτημα “Τι ζημιά προκάλεσε η φωτιά στη Θάσο;” Οι πρώτες πληροφορίες έκαναν λόγο για 40.000 στρέμματα με πεύκα και ελιές, 100 σπίτια, εξοχικά κέντρα (ντίσκο και μπουζουξίδικα), δεκάδες τροχόσπιτα και λυόμενες κατοικίες, το τοπικό δασονομείο, το κάμπινγκ στο Πευκάρι, 2.000 κυψέλες μελισσών και 1500 αιγοπρόβατα που παραδόθηκαν στις φλόγες.
Όσον αφορά τους νεκρούς, τα ονόματά τους ήταν τα εξής:
Μπερτό Ενρύ Μπελλς, 24 χρονών, υπήκοος Βελγίου-κάτοικος Γαλλίας
Χαρίσης Γρηγορόπουλος, 24 χρονών, ομογενής από τις Βρυξέλλες
Μαρία Σουτράκη, 55 χρονών, κάτοικος Κοινύρων
Παναγιώτα Λαντίτσου, 65 χρονών, κάτοικος Θεολόγου
Μαρία Σωτηράκη, 37 χρονών, κάτοικος Θεολόγου
Υπήρχαν, όμως, και 2 αγνοούμενοι: ο 46χρονος Κυριάκος Τρίχας και ο 55χρονος Γιώργος Μαλιώρης (αμφότεροι κάτοικοι Θεολόγου)
“Ευκαιρία βρήκε” η Νομαρχιακή Επιτροπή της ΝΔ
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πυρκαγιές στην Καβάλα και στη Θάσο δεν θα μπορούσαν να παραμείνουν ασχολίαστες από τα έντυπα που ταυτίζονταν με συγκεκριμένες πολιτικές ιδεολογίες. Ένα από αυτά ήταν ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, η μόνη εφημερίδα στην οποία διαβάσαμε ανακοίνωση της Νομαρχιακής Επιτροπής Καβάλας της “Νέας Δημοκρατίας”, η οποία μιλούσε για “πολιτική ευθύνη” και ζητούσε να συσταθεί αμερόληπτη ειδική επιτροπή για να διαλευκάνει (μεταξύ άλλων):
- το μέγεθος της ολιγωρίας της Πολιτείας και του δήμου ολόκληρο το προηγούμενο δεκαήμερο που πρωτοεμφανίστηκαν εστίες πυρκαγιών,
- αν υπήρχε σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση τέτοιας καταστροφής,
- τιατί τόσες μέρες δεν κινήθηκαν πυροσβεστικά αεροπλάνα για να προλάβουν το κακό
Μάλιστα, σε άλλο σχόλιο της ίδιας εφημερίδας γινόταν μνεία σε δηλώσεις του Α. Παπανδρέου το 1981, με τις οποίες ζητούσε την παραίτηση του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη -την οποία κατηγορούσε, εκείνη την εποχή, πως “ούτε τον δασικό πλούτο της χώρας δεν μπορεί να προστατεύσει”-, ενώ το 1985 μιλούσε για “αποσταθεροποίηση” και “μυστικό σχέδιο αγνώστων που κατακαίνε την Ελλάδα”
Η ζωή…συνεχίζεται;
Όπως ήταν φυσικό, η έκτακτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καβάλας -που είχε προγραμματιστεί για τις 9 το βράδυ της Παρασκευής 16 Αυγούστου- αναβλήθηκε λόγω της αναζωπύρωσης των πυρκαγιών και της απουσίας τόσο του δημάρχου Λ. Αθανασιάδη όσο και των αντιδημάρχων Α. Γράσσου και Μ. Βέργη -και του προέδρου του σώματος Γ. Γκόλνα- (οι τελευταίοι συντόνιζαν το έργο της κατάσβεσης.
Επιπλέον, ο προγραμματισμένος για το βράδυ του Σαββάτου φιλικός αγώνας ποδοσφαίρου μεταξύ του ΑΟ Καβάλα και του Ηρακλή Θεσσαλονίκης (παρουσία, μάλιστα, του μεγάλου Βασίλη Χατζηπαναγή) αναβλήθηκε. Δεν έγινε, όμως, το ίδιο με την παράσταση “Φορτουνάτος” του Σπύρου Ευαγγελάτου, η οποία ήταν προγραμματισμένη για το βράδυ του Σαββάτου στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων -στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων, και η οποία ανέβηκε κανονικά.
Προειδοποιήσεις για οργανωμένο σχέδιο
Ενδιαφέρον, όμως, παρουσίασε μια αναφορά της εφημερίδας ΚΑΒΑΛΑ σε ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί στις 9 Ιουλίου 1985 (40 μέρες, δηλαδή, πριν τη φωτιά), το οποίο μιλούσε για “οργανωμένο σχέδιο με στόχο τον τουρισμό” και για “ξένους πράκτορες που καίνε τα δάση μας”. Το άρθρο εκείνο στηριζόταν σε καταγγελίες του αντιπροέδρου της Ένωσης Ευρωπαίων Δασοπόνων Δημήτρη Κανελλόπουλου, ο οποίος έκανε λόγο για “στόχευση” του Πηλίου, του Δαφνιού, της Κρήτης, της Θάσου, της Σάμου και νησιών των Κυκλάδων.
